Załącznik do Zarządzenia Nr 1/2024
Dyrektora Zespołu Szkół Specjalnych Nr 6 w Sopocie
w sprawie Standardów Ochrony Małoletnich

 

 

 

 

STANDARDY OCHRONY MAŁOLETNICH

W ZESPOLE SZKÓŁ SPECJALNYCH
NR 6 W SOPOCIE

UMOCOWANIE PRAWNE I SŁOWNIK UŻYWANYCH POJĘĆ

 

Mając jako cel nadrzędny dobra małoletnich, wynikające z ich praw oraz z obowiązków (Zespół Szkół Specjalnych Nr 6 w Sopocie) i jej personelu, na mocy Ustawy z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw
(Dz. U. 2023, poz. 1606)

oraz

szanując prawo każdego do równego traktowania bez względu na jego tożsamość płciową, orientację seksualną, poziom sprawności psychofizycznej, statusu społecznego, pochodzenia etnicznego, kulturowego

Zarządzeniem Nr 1/2024 wprowadzono niniejsze Standardy Ochrony Małoletnich.

 

Podstawę prawną wprowadzenia standardów i działań podejmowanych w ich zakresie stanowią ponadto:

 

1. Ustawa z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1304 ze zm.);

2. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej (t.j. Dz. U.
   z 2021 r. poz. 1249);

3. Konwencja o Prawach Dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych z dnia 20 listopada 1989 r. (t.j. Dz. U. z 1991 Nr 120 poz. 526 ze zm.);

4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 września 2023 r. w sprawie procedury "Niebieskiej Karty" oraz wzorów formularzy "Niebieska Karta" (Dz. U. z 2023 r. poz. 1870).

 

Słownik używanych pojęć:

Dziecko	każda osoba do ukończenia 18 roku życia, będąca uczniem Zespołu Szkół Specjalnych Nr 6 w Sopocie
Placówka	Zespół Szkół Specjalnych Nr 6 w Sopocie
Opiekun dziecka	rodzic, rodzic zastępczy, opiekun prawny uprawniony do reprezentowania interesów małoletniego, a także osoba opiekująca się dzieckiem tymczasowo w zakresie unormowanym prawnie do czasu ustanowienia opieki prawnej
Pracownik	osoba wykonująca pracę w Placówce bez względu na formę zawartej umowy, w tym również osoba lub pracownik podmiotu zewnętrznego wykonującego pracę na rzecz Placówki lub jej wychowanków
Dane osobowe	Wszelkie informacje, w tym wizerunek, umożliwiające identyfikację dziecka
Zarządzający Placówką	Dyrektor lub Kierownik, powołany na stanowisko przez organ prowadzący, powołujący Placówkę, a w przypadku jego nieobecności, wskazany przez niego lub powołany zastępca
Równe traktowanie Równe prawa	niedyskryminowanie ze względu na płeć, stan cywilny, orientację seksualną, narodowość, wyznanie, przekonania polityczne, stan zdrowia, rasę, kolor skóry oraz inne preferencje i cechy osobiste
Krzywdzenie małoletniego	popełnienie czynu zabronionego lub czynu karalnego na szkodę małoletniego przez jakąkolwiek osobę, w tym pracownika Placówki lub zagrożenie dobra małoletniego, w tym jego zaniedbywanie
Przemoc domowa	przemoc w rozumieniu ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej oraz jej symptomy
Dokumentacja Placówki	Wyodrębnione np. w formie teczki, dokumenty wytworzone i gromadzone w konkretnej sprawie związanej z dzieckiem i jego ochroną

 

 

 

OBSZARY UREGULOWAŃ ZAWARTYCH W STANDARDACH OCHRONY MAŁOLETNICH

 

Standardy realizowane są w czterech obszarach:

 

OBSZAR 1. Zasady weryfikacji pracowników i upowszechniania Standardów

OBSZAR 2. Działania pracowników Placówki w zakresie ochrony małoletnich

OBSZAR 3. Procedury postępowania w sytuacji podejrzenia lub stwierdzenia krzywdzenia dziecka, zagrożenia jego dóbr, w tym życia lub zdrowia

OBSZAR 4. Zasady dokumentowania zdarzeń, przeglądu i aktualizacji Standardów

 

 

OBSZAR 1.

ZASADY WERYFIKACJI PRACOWNIKÓW I UPOWSZECHNIANIA STANDARDÓW

 

Zasady ogólne

 

1. Odpowiedzialnym za wdrażanie i realizację Standardów jest Zarządzający Placówką.

2. Zarządzający Placówką zapoznaje z nimi pracowników i zapewnia im niezbędne szkolenia:

1. zapoznanie ze Standardami, polegające na omówieniu ich stosowania odbywa się niezwłocznie po ich wprowadzeniu i potwierdzone zostaje oświadczeniem pracownika złożonym na piśmie Zarządzającemu Placówką, lub

2. przed podjęciem pracy na rzecz lub w Placówce¹,

3. dokumentem potwierdzającym przeszkolenie w powyższym zakresie są listy obecności oraz opis merytorycznej zawartości szkolenia.

3. Pracownicy Placówki stosują zasady wynikające ze Standardów podczas każdego kontaktu z małoletnim oraz dbają o ich upowszechnianie.

4. Zasady upowszechniania Standardów uwzględniają wykorzystywane w Placówce kanały informacyjne oraz zdolność do percepcji ich adresatów, są przygotowane przejrzyście, bez zbędnych ozdobników, jednakową, czytelną czcionką, w sposób zapewniający dostępność dla osób z niepełnosprawnościami.

5. Zarządzający Placówką wyznacza osobę odpowiedzialną za monitoring realizacji Standardów.

6. Zarządzający Placówką wyznacza osobę odpowiedzialną za przyjmowanie zgłoszeń dotyczących krzywdzenia dzieci oraz powiadamiania właściwych dla danej sytuacji organów.

Zasady dotyczące weryfikowania pracowników zatrudnianych i współpracujących
z Placówką:

 

Przed nawiązaniem z osobą stosunku pracy lub przed dopuszczeniem osoby do innej działalności związanej z działalnością Placówki na Zarządzającym Placówką oraz na osobie, z którą ma być nawiązany stosunek pracy lub która ma być dopuszczona do działalności na jej terenie, ciążą obowiązki wynikające z ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym (Dz. U. z 2023 r. poz. 1304), Rozdział 3 Obowiązki pracodawców i innych organizatorów w zakresie działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi oraz osób zatrudnianych i dopuszczanych do takiej działalności.²

 

 

 

Zasady i sposób udostępniania opiekunom oraz małoletnim standardów
do zaznajomienia się z nimi i ich stosowania

 

Zasady upowszechniania Standardów biorą pod uwagę wielość kanałów informacyjnych oraz indywidualne zdolności percepcyjne ich adresatów:

 

1. Dokument zostaje opublikowany na witrynie internetowej Placówki.

2. Informacja o dostępie do dokumentu zostaje wywieszona w miejscu powszechnie uznanym za miejsce ogłoszeń Placówki.

 

 

OBSZAR 2.

DZIAŁANIA PRACOWNIKÓW PLACÓWKI W ZAKRESIE
OCHRONY MAŁOLETNICH

 

 

Zasady Ogólne

 

1. Zarządzający Placówką zapewnia pracownikom coroczne co najmniej jedną formę doskonalenia ich warsztatu i umiejętności oraz podnoszenia jakości pracy i ochrony małoletnich: szkolenie, pogadankę, e-learning, konsultacje, superwizję pracy własnej lub inne.

2. Zakres tematyczny ww. form winien obejmować co najmniej:

1. zasady ochrony dzieci przed krzywdzeniem,

2. rozpoznawanie symptomów krzywdzenia dziecka,

3. obowiązujące w Placówce procedury,

4. odpowiedzialność prawną związaną z naruszeniem obowiązków pracowniczych.

3. Osoba prowadząca szkolenie winna legitymować się uprawnieniami do prowadzenia ww. form: specjalista przeciwdziałania przemocy domowej, superwizor/ka, lub psycholog legitymujący się odbyciem co najmniej 100 godzinami szkoleń w tym obszarze, prawnik.

4. Dokonując zatrudnienia pracowników lub nawiązując inną formę współpracy Zarządzający Placówką prowadzi ocenę przygotowania kandydata do pracy wykorzystując:

1. analizę przedstawianej przez niego dokumentacji rekrutacyjnej lub aplikującego o pracę, staż, praktykę zawodową lub wykonanie usługi,

2. zapoznaje się z referencjami, jeżeli kandydat je przedłożył,

3. uzyskuje o każdym pracowniku i kandydacie do współpracy dane o których mowa w Obszarze 1., pkt. 1.2., tj. z Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym oraz informacje z Krajowego Rejestru Karnego i rejestrów karalności państw trzecich w zakresie określonych przestępstw (lub odpowiadających im czynów zabronionych w przepisach prawa obcego) lub w przypadkach prawem wskazanych oświadczenia o niekaralności. 

5. Zarządzający Placówką:

1. zapewnia pracownikom prowadzącym edukację i wychowanie możliwość zdobycia umiejętności edukowania:

• dzieci - o ich prawach i ochronie przed przemocą,

• ich opiekunów - o konstruktywnych metodach wychowawczych, zgodnych ze współczesną myślą pedagogiczną i opiece pozbawionej przemocy,

2. udostępnia pracownikom materiały edukacyjne w formie papierowej i elektronicznej pozwalające skutecznie edukować w ww. zakresie.

6. Zasady szczegółowe zawierają:

• dobre praktyki wzmacniania umiejętności pracowników,

• przestrzeganie przez pracowników praw dziecka,

• język komunikowania się i relacje z dzieckiem,

• oczekiwane zachowania pracowników,

• zasady kontaktu fizycznego z dzieckiem.

 

 

Dobre praktyki wzmacniania umiejętności pracowników

 

1. Pracownicy szkoły, z uwzględnieniem ich roli i funkcji w Placówce wspólnie uczestniczą w szkoleniach, webinarach, e-learningach, superwizjach z obszaru rozpoznawania i reagowania na krzywdzenie dziecka.

2. W sprawach wymagających konsultacji oraz w sprawach podejmowanych działań chroniących dzieci mogą również kontaktować się z:

1. osobą odpowiedzialną za monitoring realizacji Standardów – Nauczyciel,

2. osobą odpowiedzialną za przyjmowanie zgłoszeń dotyczących krzywdzenia dzieci oraz powiadamiania właściwych dla danej sytuacji organów – Nauczyciel.

3. Za wprowadzanie w zakres ochrony praw dziecka i zapewniania mu bezpieczeństwa odpowiada każdorazowo Zarządzający Placówką, który w przypadku nowozatrudnianych pracowników może wyznaczyć do tego zadania doraźnie innego pracownika.

 

 

Przestrzeganie przez pracowników praw dziecka

 

Zadaniem pracowników Placówki jest stosowanie w swoich zawodowych kontaktach z dziećmi poniższych zasad, wynikających z praw dziecka:

1. Wszyscy pracownicy swoją codzienną postawą upowszechniają prawa dziecka.

2. Wychowawcy dbają, aby co najmniej jeden raz w miesiącu przeprowadzić pełną jednostkę lekcyjną podejmującą prawa człowieka, a regularnie, w różnych sytuacjach opiekuńczo – wychowawczych i edukacyjnych odwołują się do tych praw (np. podczas rozstrzygania konfliktów, czy innych wydarzeń z udziałem dzieci).

3. Prezentują postawę, w której stoją na straży praw dziecka i nie stawiają praw osoby dorosłej wyżej od nich.

4. Nie używają jako środka dyscyplinującego wyproszenia z klasy, ograniczenia wejścia do szkoły, zakazu uczestniczenia w wydarzeniach szkolnych.

5. Dbają, aby w przypadku konieczności informowania dziecka o konsekwencjach jego postępowania, tonem głosu (a nie słowami) wyraźnie podkreślać, że jest to udzielanie informacji, w taki sposób aby dziecko nie rozpoznawało tej wypowiedzi jako straszenia.

6. Są gotowi do wspierania dzieci w nauce, udzielają wsparcia i dbają o udostępnianie wiedzy w tym zakresie.

7. Zachęcają dzieci do aktywnego działania i uczestniczenia w wolontariacie i pracach samorządu szkolnego, pokazują, że samorządność jest ważnym elementem rozwoju człowieka; również w spotkaniach propagujących równość społeczną, antydyskryminacyjnych, pomagających w rozwoju psychoseksualnym, wspierających ekologię.

8. Nie ujawniają żadnych spraw objętych tajemnicą Rady Pedagogicznej, szczególnie dotyczących indywidualnych spraw uczniów i ich rodziców.

9. Nie wykorzystują informacji o rodzinie dziecka (np. jej pochodzeniu, statusie materialnym, wyznaniu, trudnościach, itp.) w celach innych, niż niesienie mu pomocy i chronienie jego praw, w związku z obowiązkami zawodowymi.

10. Szanują prawa dziecka do dyskrecji poprzez zachowanie tajemnicy korespondencji, także elektronicznej, chyba, że ich treść zagrażałaby życiu, lub zdrowiu innych osób

11. Nie zatrzymują przedmiotów będących własnością ucznia, z wyjątkiem zabezpieczania przedmiotów, które mogłyby służyć do zranienia siebie lub innych osób oraz przedmiotów służących do czynności zakazanej osobom niepełnoletnim (np. typu e-papieros), nie prowadzą przeszukań rzeczy osobistych.

12. Dbają o równe traktowanie dzieci, z wyjątkiem sytuacji, w której przeciwdziałaliby naruszającym równe prawa działaniom innych dzieci (np. działaniom naruszającym wartości moralne, prawa i wolności innych osób, porządek, bezpieczeństwo, swobodę wykonywania praktyk religijnych).

13. Nie uzależniają wystawienia oceny od czynników innych, niż jego osiągnięcia i poziom wiedzy.

 

 

Język komunikowania się i relacje z dzieckiem

 

Pracownicy Placówki dbają, aby każde ich działanie było nakierowane na ochronę małoletnich, poszanowanie ich praw i dóbr osobistych (prawo do równego traktowania).

Ich postawa wskazuje na okazywanie dzieciom szacunku, chronienie przed wszelkimi przejawami przemocy: słownej, fizycznej, seksualnej oraz przed mową nienawiści i wypowiedziami biernoagresywnymi.

1. Pracownicy komunikują się z dziećmi zachowując poprawność językową, okazując szacunek i cierpliwość.

2. Słuchają z uwagą i nie przerywają wypowiedzi, a udzielając informacji dbają, aby były one czytelne, zrozumiałe i dostosowane do rozwoju psychofizycznego dziecka.

3. Zachowania zakazane:

1. krzyczenie (z wyjątkiem sytuacji zagrażających bezpośrednio życiu lub zdrowiu),

2. upokarzanie, używanie określeń obrażających dziecko, lekceważących, odnoszących się do jego wyglądu, umiejętności lub osiągnięć,

3. porównywanie do innych dzieci,

4. używanie wulgaryzmów, obraźliwych gestów, min, żartów z dziecka i o dziecku,

5. czynienie uwag odnoszących się do jego wyglądu, pochodzenia, nacji, seksualności, wyznania,

6. ujawnianie informacji z zakresu chronionego prawem,

7. naruszanie jego prywatności, np. poprzez przeglądanie korespondencji, rzeczy osobistych, z wyjątkiem sytuacji, w których istnieje konieczność przeciwdziałania przestępstwu - wówczas należy bezpośrednio zabezpieczyć przedmiot lub przedmiot zawierający element zagrażający lub stanowiący istotny dowód zagrożenia, np. plecak, telefon, w obecności drugiego pracownika,

8. podejmowanie istotnych dla dziecka decyzji bez jego wiedzy,

9. pozostawania z dzieckiem sam na sam z wyjątkiem prowadzenia zajęć dydaktycznych lub wspierających, dokumentowanych w dzienniku,

10. wykorzystywanie władzy i przewagi fizycznej nad dzieckiem, w tym: zastraszanie, szantażowanie, odgrażanie się, grożenie,

11. angażowanie się w relacje romantyczne, zachowania uwodzicielskie, uzależniające dziecko od siebie,

12. przyjmowanie prezentów, innych wartości materialnych, w tym finansowych, z wyjątkiem drobnych pamiątek, kwiatów - wynikających z bieżących uroczystości,

13. wchodzenie w relacje kupna - sprzedaży usług dydaktycznych, w tym z rodzicami dziecka,

14. proponowanie wspólnego spędzania czasu poza godzinami pracy dydaktycznej Placówki, lub poza godzinami wyznaczonymi na wydarzenia organizowane przez Placówkę

15. przekazywanie informacji innych, niż wynikające z procesu dydaktycznego, absorbowanie uwagi dzieci za pośrednictwem komunikatorów, portali społecznościowych,

16. akceptowanie używania alkoholu, nikotyny i innych substancji lub zachowań, które mogą prowadzić do uzależnienia.

 

Oczekiwane zachowania pracowników

1. W sytuacji konieczności indywidualnej rozmowy z dzieckiem:

• zadbaj o obecność innej osoby z Personelu lub,

• pozostaw uchylone drzwi do pomieszczenia, w którym z nim rozmawiasz, lub

• natychmiast po spotkaniu sporządź notatkę z prowadzonej rozmowy indywidualnej, zaznaczając czas jej trwania.³

2. Informuj dziecko o przyczynach swoich decyzji wobec niego.

3. Informuj dziecko rzetelnie, również w przypadku braku możliwości zachowania poufności wnoszonych przez nie informacji.

4. Doceń podjęcie przez dziecko w rozmowie z tobą spraw dla niego trudnych.⁴

5. Dawaj wiarę dziecku w przypadku zgłaszania przez nie przemocy doznawanej ze strony dorosłych.

6. Nie zapewniaj dziecka o zachowaniu dyskrecji w sytuacjach, w których z powodu obowiązującego prawa lub zasad wychowawczych nie dotrzymasz jej.

7. Zapewniaj o prawie do swobody wypowiedzi bez naruszania praw innych osób, o prawie do zgłaszania swoich problemów tej osobie z Personelu, wobec której czują zaufanie.⁵

8. Szanuj emocje i uczucia, które wyraża, opiekuj je i dostarczaj dziecku możliwości do samoregulacji.

9. Doceniaj wkład pracy i zaangażowanie, a nie tylko uzyskany wynik.

10. Nie uczestnicz i nie inicjuj wspólnych z dziećmi grup na profilach, czatach, komunikatorach internetowych i podobnie działających mediach i urządzeniach.

Zasady kontaktu fizycznego z dzieckiem

1. Jako osoba dorosła, zwracaj uwagę na stosowność i adekwatność swojego zachowania, w bliskim kontakcie fizycznym z dzieckiem.

2. Nie nadawaj charakteru intymnego, miej na uwadze, że zawsze może istnieć konieczność wytłumaczenia swojego zachowania oraz, że dziecko mogło doświadczyć lub doświadcza nadużycia ze strony innych dorosłych aktualnie lub w przeszłości.

3. Unikaj kontaktu fizycznego z dzieckiem, jego dotykania, głaskania, przytulania, itp. w formie gratyfikacji jego osiągnięć.

4. W przypadku konieczności uspokajania dziecka, lub podzielenia jego radości pytaj, czy wyraża zgodę na kontakt fizyczny, również, gdy wyraźnie informuje o tej potrzebie.⁶

5. Nie bij dziecka, nie popychaj, nie wykonuj w jego stronę dynamicznych gestów, np. zamachnięcia się sugerującego uderzenie.

6. Nie stawiaj dziecka do kąta, nie izoluj w sposób krzywdzący w innym pomieszczeniu bez opieki dorosłego, nie stosuj metod „karnej poduszki” itp.

7. Nie inicjuj i nie podejmuj zabaw, w których wykorzystywane jest: udawanie walki, bicie się, siłowanie, łaskotanie – zarówno w relacji Pracownik – dziecko, jak też dziecko – dziecko; dbaj, aby pomagać dzieciom w uczeniu ich stawiania granic dotyczących ciała.

 

OBSZAR 3.

PROCEDURY POSTĘPOWANIA W SYTUACJI PODEJRZENIA
LUB STWIERDZENIA KRZYWDZENIA DZIECKA, ZAGROŻENIA JEGO DÓBR,
W TYM ŻYCIA LUB ZDROWIA

 

Zasady ogólne

 

1. Pracownicy placówki w związku z wykonywanymi obowiązkami zawodowymi posiadają wiedzę oraz uzupełniają ją w celu reagowania i przeciwdziałania ryzykom krzywdzenia oraz rozpoznawania symptomów krzywdzenia małoletnich.

2. Pracownicy znają zasady bezpiecznych relacji z małoletnimi, a w przypadku podejrzenia ich naruszenia zawiadamiają o tym fakcie Zarządzającego Placówką lub wyznaczoną przez niego osobę, z prawem zachowania anonimowości⁷.

3. W sytuacji zagrożenia dóbr dziecka w relacji małoletni – małoletni podejmują działania chroniące dzieci.

4. Pracownicy są zobowiązani do dbania o prawa dziecka, wykorzystują obserwacje własne i monitorują sytuację w celu ochrony dobrostanu dzieci.

5. W sytuacji powzięcia podejrzenia krzywdzenia w relacji opiekun – dziecko, lub zgłoszenia przez dziecko krzywdzenia ze strony opiekunów lub innych osób, pracownik podejmuje działania zgodne z obowiązującym prawem w zakresie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej (Dz. U. 2005, poz. 1493 z późn. zm) i przekazuje psychologowi szpitalnemu.

6. Jeżeli istnieje konieczność wpisania uwagi, należy sformułować ją używając określeń konkretnych, czytelnych, odzwierciedlających fakty z zachowania dziecka, a nie ich ocenę lub oceniające dziecko.

7. Zachowaniami niedozwolonymi między dziećmi są m. in:

• wyszydzanie, drwienie, poniżanie,

• zaczepki słowne i fizyczne: poszturchiwanie, kopanie, gryzienie, grożenie.

• szantażowanie, handel przedmiotami oraz towarami zakazanymi.⁸

• używanie wizerunku i innych danych osobowych innego dziecka bez jego zgody.

• kradzież, przywłaszczenie mienia, niszczenie cudzej własności, wyłudzanie
  i wymuszenia.

 

 

 

Zasady podejmowania działań w kierunku zachowania bezpiecznych relacji między dziećmi w przypadku agresji fizycznej

 

 W przypadku agresji fizycznej między dziećmi, Pracownik podejmuje działania:

 

1. Stanowczo i zdecydowanie krzyknij w ich kierunku „stop!” i przekaż uczestnikom wyraźnie: „zabraniam!, „nie zgadzam się na takie zachowanie!”

2. Komunikaty: polecenia, nakazy itp. wypowiadaj głośno i wyraźnie, dobitnym tonem.

3. Używaj komunikatów krótkich, zawartych w jednym słowie lub wyrażeniu, np. stój! Odejdź na 5 kroków w tył! Zatrzymaj się! Odsuń się! Trzymaj ręce wzdłuż ciała! Usiądź! Puść go!, Nie wolno! itp.

4. W przypadku braku reakcji ze strony dziecka, które swoim zachowaniem zagraża innym, nauczyciel może w ramach obrony koniecznej⁹ podjąć fizyczne powstrzymanie napastnika, np. chwycić go za rękę, odebrać przedmiot zagrażający zdrowiu lub życiu innych, którego dziecko używa. Nauczyciel winien na bieżąco oceniać sytuację w taki sposób, aby jego działanie było współmierne do zagrożenia biorąc pod uwagę, że jako dorosły ma fizyczną przewagę nad dzieckiem. Działanie jest możliwe do wykonania wyłącznie w trakcie trwania zdarzenia.

5. Jeżeli któreś z dzieci doznało jakichkolwiek obrażeń fizycznych podczas wyjść poza teren szpitala:

1. w przypadku konieczności – rozpocznij udzielanie pierwszej pomocy przedmedycznej, wydaj polecenie najbliżej stojącej osobie wykonania połączenia na numer alarmowy 112¹⁰. Pamiętaj, że do chwili przybycia zespołu ratownictwa medycznego lub Policji to ty dowodzisz akcją i masz prawo wydawania poleceń: „dzwoń na 112!”, „odsunąć się!”, „biegnij po telefon!”, itp.,

2. jeżeli któreś z dzieci używało narzędzia stwarzającego niebezpieczeństwo innym uczniom – w miarę możliwości zabezpiecz je, żądając od dziecka jego oddania.

6. Wspólnie z pozostałymi pracownikami rozdziel dzieci i zapewnijcie im bezpieczeństwo.

7. Spisz niezwłocznie i przekaż psychologowi szpitala notatkę zawierająca opis faktów, uwzględniając zapamiętane cytaty wypowiedzi.

 

Zasady podejmowania działań w kierunku zachowania bezpiecznych relacji między dziećmi w przypadku agresji słownej

 

1. Stanowczo i zdecydowanie krzyknij w ich kierunku „stop!” i przekaż uczestnikom wyraźnie: „zabraniam!, „nie zgadzam się na takie zachowanie!”

2. Komunikaty: polecenia, nakazy itp. wypowiadaj głośno i wyraźnie, dobitnym tonem,

3. Używaj komunikatów krótkich, zawartych w jednym słowie lub wyrażeniu, np. „nie wolno”, „Odejdź na 5 kroków w tył!”, „Odsuń się!” „Siadaj!” itp.

4. Wezwij tylu pracowników, ile potrzeba do opanowania sytuacji.

5. Wspólnie z pozostałymi pracownikami rozdziel dzieci, aby ograniczyć im wzajemny kontakt ze sobą.

6. Spisz niezwłocznie i przekaż psychologowi szpitala notatkę zawierająca opis faktów, uwzględniając zapamiętane cytaty wypowiedzi.

7. Wychowawcy prowadzą z dziećmi rozmowy przywracające zasady bezpiecznego zachowania. Zaleca się prowadzenie rozmów z dziećmi po upływie czasu pozwalającego im ochłonąć.

 

 

 

Zasady podejmowania działań w kierunku zachowania bezpieczeństwa
w przypadku zachowania dziecka uniemożliwiającego prowadzenie zajęć

 

1. Stanowczo i zdecydowanie krzyknij w kierunku dziecka „stop!” i przekaż wyraźnie: „zabraniam!, „nie zgadzam się na takie zachowanie!”

2. Komunikaty: polecenia, nakazy itp. wypowiadaj głośno i wyraźnie, dobitnym tonem.

3. Używaj komunikatów krótkich, zawartych w jednym słowie lub wyrażeniu, np. „nie wolno!”, „Siadaj!”, „Nie pozwalam!”, „Koniec!”

4. Uspokój sytuację w klasie i kontynuuj zajęcia, po których sporządź notatkę.

5. W przypadku braku reakcji na upomnienia pracownika, wezwij wychowawcę celem odizolowania ucznia od pozostałych dzieci biorących udział w zajęciach.

 

 

Zasady postępowania w sytuacji znalezienia w szkole podejrzanej substancji

 

1. Zapewnij sobie wsparcie drugiego pracownika.

2. Usuń dzieci z miejsca ujawnienia substancji, której nie możesz zidentyfikować.

3. Jeżeli substancję ujawniono przy dziecku, zapewnij bezpieczeństwo jemu i pozostałym dzieciom poprzez zaopiekowanie go w oddzielnym pomieszczeniu.

4. Nakaż dzieciom odejście z miejsca zdarzenia.

5. W miarę możliwości zabezpiecz miejsce ujawnienia substancji, nie dotykaj jej.

6. Powiadom dyżurnego lekarza, przekazując mu niezbędne informacje

7. Sporządź szczegółowy opis wydarzeń i przekaż osobie odpowiedzialnej za przyjmowanie zgłoszeń, niezależnie, czy ujawniono osobę, która posiadała, wniosła substancję.

 

Zasady postępowania w sytuacji podejrzenia posiadania przez dziecko
środka psychoaktywnego

 

1. Zapewnij sobie wsparcie drugiego pracownika.

2. Jeżeli substancję ujawniono przy dziecku, zapewnij bezpieczeństwo jemu i pozostałym dzieciom poprzez zaopiekowanie go w oddzielnym pomieszczeniu.

3. W miarę możliwości zabezpiecz substancję, nie dotykaj jej, nie pozwól dziecku, które ją posiadało manipulować przy niej, używać jej, ani pozostawać samemu w pomieszczeniu.

4. Powiadom lekarza dyżurnego o zdarzeniu.

5. Sporządź szczegółowy opis wydarzeń i przekaż osobie odpowiedzialnej za przyjmowanie zgłoszeń.

6. W dalszych działaniach podejmij pracę profilaktyczną z dzieckiem.

 

 

 

Zasady postępowania w sytuacji stanu dziecka wskazującego na użycie
środka psychoaktywnego¹¹

 

1. Zapewnij sobie wsparcie drugiego pracownika.

2. Zabezpiecz miejsce zdarzenia:

   1. poprzez odizolowanie dziecka, które wymaga interwencji

   2. jeżeli nie jest to możliwe, poprzez wydanie poleceń dzieciom do odejścia z tego miejsca.

3. Jeżeli przy dziecku znajduje się substancja niewiadomego pochodzenia lub środki farmakologiczne, lub posiada ono narzędzia, którymi mogłoby zranić siebie lub innych – w miarę możliwości zabezpiecz je, lub poleć to osobie towarzyszącej. Nie dotykaj zabezpieczonych przedmiotów, nie pozwól dziecku, które je posiadało manipulować przy nich, używać ich ani pozostawać samemu w pomieszczeniu.

4. Powiadom lekarza dyżurnego, przekazując mu niezbędne informacje.

5. Sporządź szczegółowy opis wydarzeń i przekaż osobie odpowiedzialnej za przyjmowanie zgłoszeń.

6. W dalszych działaniach podejmij pracę profilaktyczną z dzieckiem.

 

 

 

Zasady korzystania z urządzeń elektronicznych z dostępem do sieci Internet

1. Placówka zapewnia dostęp do chronionej, bezpiecznej sieci Internet w pracowniach do zajęć metodycznych.

2. Sieć jest chroniona przed treściami stanowiącymi zagrożenie prawidłowego rozwoju małoletnich poprzez:

1. oprogramowanie chroniące z uwzględnieniem blokowania wyszukiwania treści poprzez wprowadzenie kluczowych słów,

2. ochronę hasłem dostępowym,

3. monitorowaniem w sposób umożliwiający identyfikowanie sprawców nadużyć.

3. Osobą odpowiedzialną za bezpieczeństwo sieci w Placówce jest Pan Sebastian Szczęsny, do której obowiązków należy w szczególności:

1. regularne, nie rzadziej niż raz w miesiącu sprawdzanie i aktualizowanie zabezpieczeń sieciowych i zainstalowanych na poszczególnych urządzeniach,

2. przynajmniej raz w miesiącu sprawdzanie, czy urządzenia ogólnodostępne nie zawierają niepożądanych treści,

3. zgłaszanie Zarządzającemu Placówką każdego przypadku próby naruszenia i naruszenia bezpieczeństwa,

4. proponowanie Zarządzającemu Placówką zmian w zakresie lepszego chronienia małoletnich przed niepożądanymi treściami,

5. ustalanie osoby, która wprowadziła do urządzenia treści niepożądane.

4. W przypadku ustalenia osoby, która wprowadziła do urządzenia treści szkodliwe - w przypadku małoletniego - sprawdzenie, czy doszło do naruszenia prawa i zależnie od jej wieku:
   - powiadomienie psychologa szpitalnego,
   - przeprowadzenie rozmowy wychowawczej.

5. Dostęp do urządzeń z dostępem do Internetu w salach dydaktycznych jest możliwy wyłącznie w trakcie zajęć pod nadzorem pracownika prowadzącego zajęcia, do którego obowiązków należy:

1. przeprowadzenie na początku każdego etapu edukacji lekcji zapoznającej małoletnich z zasadami bezpiecznego korzystania z sieci,

2. przypominania podczas każdych zajęć o istotnych aspektach bezpieczeństwa w sieci,

3. czuwania nad sposobem korzystania z urządzeń i sieci.

6. Podczas pobytu w Placówce każde dziecko ma obowiązek ustawienia własnego urządzenia w tryb „cichy”.

7. W trakcie zajęć merytorycznych osobiste urządzenia elektroniczne dzieci pozostają wyłączone bądź w trybie „cichy”, o czym każdy prowadzący zajęcia przypomina przed rozpoczęciem zajęć dydaktycznych. W przypadku potrzeby używania urządzeń w celach dydaktycznych, prowadzący zajęcia wydaje czytelne polecenie użycia i celu używania urządzeń.

8. Placówka upowszechnia informacje o bezpiecznym użytkowaniu sieci Internet.

 

 

 

Zasady ochrony wizerunku dziecka

 

1. Wizerunek dziecka jest elementem danych osobowych i z mocy prawa podlega ochronie. Jest jego dobrem osobistym i winien być używany przez Placówkę wyłącznie za zgodą jego opiekunów oraz samego dziecka. W przypadku braku zgody dziecka, należy ją uwzględnić.

2. W celach wewnętrznego używania wizerunku dziecka, zgodę opiekunów przyjmuje się na pierwszym spotkaniu z rodzicami od rodzica na nim obecnego. Opiekunowie winni zostać poinformowani o jej obowiązywaniu do ukończenia edukacji, lub do czasu wycofania zgody choćby przez jednego z opiekunów lub do nabycia przez dziecko pełnoletności.¹²

3. Opiekun w każdym czasie ma prawo wycofać zgodę, również ustnie, zawiadamiając o tym Zarządzającego Placówką lub wychowawcę.

4. W przypadku wniesienia sprzeciwu na wykorzystanie wizerunku przez rodzica, który zgody nie wydał, a nie jest pozbawiony praw rodzicielskich, Placówka wycofuje wykorzystywanie wizerunku oraz podejmuje starania o usunięcie go z przestrzeni publicznej.

5. Placówka, ani jej pracownicy bez pisemnej zgody rodzica/opiekuna prawnego:

1. nie udostępniają wizerunku dziecka osobom trzecim,

2. nie zezwalają osobom trzecim na jego utrwalanie.

6. Pracownicy Placówki nie utrwalają bez zgody opiekunów wizerunku dziecka, ani nie wykonują tego w celach prywatnych.

7. Zgoda na rozpowszechnianie wizerunku dziecka nie jest wymagana w przypadku, gdy zostaje utrwalona jako szczegół całości, np. podczas imprez w Placówce o charakterze ogólnym lub grupy dzieci, do której dziecko należy (np. koła zainteresowań, społeczności klasy, oddziału przedszkolnego). Pojęcie „szczegół całości” należy rozumieć jako sytuację, w której usunięcia wizerunku danego dziecka nie zmieniłoby istoty zdjęcia, filmu itp.,

8. W przypadku upowszechniania wizerunku Placówka dba o nieujawnianie innych danych osobowych dziecka np. poprzez podpisywanie materiałów wyłącznie jego imieniem.

9. Niezależnie od wyrażonych zgód przez dziecko i opiekunów, Placówka dba, aby nie upowszechniać materiałów, które:

1. ośmieszają dziecko, poniżają je, ukazują w niekorzystnym kontekście lub jako „zły przykład”,

2. przedstawiają dziecko w niekompletnym ubiorze, w tym w strojach kąpielowych, obcisłych gimnastycznych itp.,

3. prezentują indywidualnie; wskazane jest dbanie o przedstawianie grupy dzieci,

4. ukazują pracę dzieci, prowadzone zajęcia, a nie skupiają się jedynie na ich wizerunkach.

 

 

 

Zasady postępowania w sytuacji podejrzenia krzywdzenia dziecka przez osoby pozostające z nim w relacji wynikającej z ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej

 

1. Podejmując działania w sytuacji stwierdzenia krzywdzenia lub podejrzenia krzywdzenia dziecka pracownicy Placówki zgłaszają to do psychologa szpitala.

POSTĘPOWANIE W SYTUACJI PODEJRZENIA PRZEMOCY WOBEC DZIECKA

poniżej 9 roku życia

 

Obserwacje pracownika Placówki, sytuacje, których był świadkiem, informacje od osób będących w kontakcie z rodziną dziecka, informacje lub wnioski z informacji przekazanych przez dziecko

 

OBSZAR A

Jeżeli zdarzyła się co najmniej jedna z poniżej opisanych, zaobserwowanych, opowiedzianych przez dziecko sytuacji w Obszarze A:   ktoś w domu bije dziecko, popycha, szarpie, potrząsa, przytrzymuje, rzuca w nie przedmiotem, itp. ktoś w domu używa wobec dziecka wulgarnych słów, obraża, poniża, straszy, szantażuje, izoluje w sposób ciągły i nieuzasadniony od kontaktu z innymi osobami, np. z rodziny lub z rówieśnikami, itp., opiekunowie nie zaspokajają podstawowych potrzeb dziecka, takich jak: przynależności, bezpieczeństwa, pożywienia, snu, leczenia, rozwoju poznawczego, emocjonalnego, społecznego, pomimo wcześniejszej pracy z opiekunami w tym zakresie. ktoś w domu narusza sferę seksualną dziecka, tj.: dotyka intymnych części ciała, namawia na dotykanie intymnych części ciała osoby dorosłej, zmusza do kontaktu seksualnego, podejmuje kontakty seksualne z inną osobą w obecności dziecka, prezentuje pornografię lub zmusza do tworzenia treści pornograficznych z udziałem dziecka, itp. dziecko ma ślady przemocy fizycznej lub zaniedbania widoczne ślady przemocy fizycznej, np. uszkodzenia ciała, siniaki, zadrapania, obrzęki, oparzenia, obrażenia ciała świeże i/lub w różnych stadiach gojenia się, rany na ciele, itp., widoczne ślady zaniedbania, np. brak dbałości o higienę ciała, nieadekwatność ubioru do pory roku, wieku itp., występują zaburzenia, opóźnienia rozwojowe, problemy emocjonalne, niepełnosprawność, a dziecko nie otrzymuje potrzebnej pomocy (np. opieki lekarskiej, zabiegów medycznych, terapii, wsparcia) i sytuacja ta występuje pomimo wcześniejszej pracy z opiekunami w tym zakresie, dziecko odtwarza doświadczaną przemoc – w relacjach rówieśniczych (lub w zabawie), identyfikuje się z rolą osoby doznającej przemocy i/lub sprawcy, dziecko mówi, że boi się wrócić do domu ze względu na zagrożenie przemocą w rodzinie (wobec siebie lub innych członków rodziny). dziecko mówi, że chce odebrać sobie życie ze względu na zagrożenie przemocą w rodzinie. dziecko jest świadkiem przemocy w rodzinie (wobec rodzica, rodzeństwa lub innej osoby mieszkającej w jego domu). rodzic zachował się agresywnie (słownie lub fizycznie) wobec dziecka na terenie placówki oświatowej lub w miejscu publicznym, np. popchnął, szarpnął, uderzył, poniżył, itp.   Podejmij działania: poinformuj psychologa szpitala, sporządź niezwłocznie szczegółową notatkę do dokumentacji własnej Placówki, pamiętaj, aby w kontakcie z dzieckiem zachować zasady konstruktywnego komunikowania się z nim

 

OBSZAR B

Jeżeli zaznaczysz przynajmniej jeden punkt z Obszaru B:   Sytuacja: dziecko reaguje nieadekwatnie do sytuacji powstałej w placówce, np. lękiem, izolacją, autoagresją, agresją, itp. Dziecko zachowuje się autodestrukcyjnie, np.: gryzie, szczypie się, uderza głową. dziecko jest od jakiegoś czasu lub stale apatyczne, ospałe, nie ma chęci do zabawy, eksploracji rozwojowej,   Podejmij działania: poinformuj psychologa szpitala.

Sytuacja: dziecko boi się powrotu do domu i/lub reaguje lękiem lub innymi trudnymi emocjami na kontakt z opiekunem/ami i/lub na sytuację powrotu do domu.   Podejmij działania: poinformuj psychologa szpitala.

 

 

POSTĘPOWANIE W SYTUACJI PODEJRZENIA PRZEMOCY WOBEC DZIECKA
powyżej 9 roku życia

 

Obserwacje pracownika Placówki, sytuacje, których był świadkiem, informacje od osób będących w kontakcie z rodziną dziecka, informacje lub wnioski z informacji przekazanych przez dziecko

 

OBSZAR A

Jeżeli zdarzyła się co najmniej jedna z poniżej opisanych, zaobserwowanych, opowiedzianych przez dziecko sytuacji w Obszarze A:   ktoś w domu bije dziecko, popycha, szarpie, potrząsa, przytrzymuje, rzuca w nie przedmiotem, itp., ktoś w domu używa wobec dziecka wulgarnych słów, obraża, poniża, straszy, szantażuje, izoluje w sposób ciągły i nieuzasadniony od kontaktu z innymi osobami, np. z rodziny lub z rówieśnikami, itp., opiekunowie nie zaspokajają podstawowych potrzeb dziecka, takich jak: przynależności, bezpieczeństwa, pożywienia, snu, leczenia, rozwoju poznawczego, emocjonalnego, społecznego, pomimo wcześniejszej pracy z opiekunami w tym zakresie, ktoś w domu narusza sferę seksualną dziecka, tj.: dotyka intymnych części ciała, namawia na dotykanie intymnych części ciała osoby dorosłej, zmusza do kontaktu seksualnego, podejmuje kontakty seksualne z inną osobą w obecności dziecka, prezentuje pornografię lub zmusza do tworzenia treści pornograficznych z udziałem dziecka, itp., dziecko ma ślady przemocy fizycznej lub zaniedbania: ma widoczne ślady przemocy fizycznej, np.: uszkodzenia ciała, siniaki, zadrapania, obrzęki, oparzenia, odparzenia, obrażenia ciała świeże i/lub w różnych stadiach gojenia się, rany na ciele, itp., ma widoczne ślady zaniedbania, np.: brak dbałości o higienę ciała, nieadekwatność ubioru do pory roku, wieku, itp. występują zaburzenia, opóźnienia rozwojowe, problemy emocjonalne, niepełnosprawność, a dziecko nie otrzymuje potrzebnej pomocy, np.: opieki lekarskiej, zabiegów medycznych, terapii, wsparcia, itp. Sytuacja ta występuje pomimo wcześniejszej pracy Pracownika (ów) z opiekunami w tym zakresie, dziecko odtwarza doświadczaną przemoc w relacjach rówieśniczych lub w zabawie, identyfikuje się z rolą doznającej/ego przemocy i/lub sprawcy przemocy dziecko mówi, że boi się wrócić do domu ze względu na zagrożenie przemocą w rodzinie (wobec siebie lub innych członków rodziny), dziecko mówi, że chce odebrać sobie życie ze względu na zagrożenie przemocą w rodzinie. dziecko jest świadkiem przemocy w rodzinie (wobec rodzica, rodzeństwa lub innej osoby mieszkającej w jego domu), z obserwacji pracownika Placówki wynika, że opiekun zachował się agresywnie (słownie lub fizycznie) wobec dziecka na terenie placówki oświatowej lub w miejscu publicznym, np. popchnął, szarpnął, uderzył, poniżył, itp.   Podejmij działania:   poinformuj psychologa szpitala, sporządź szczegółową notatkę do dokumentacji własnej Placówki, pamiętaj, aby w kontakcie z dzieckiem zachować zasady konstruktywnego komunikowania się z nim.

OBSZAR B	Jeżeli zaznaczysz przynajmniej jeden punkt z Obszaru B:   Sytuacja: dziecko reaguje nieadekwatnie do sytuacji powstałej w placówce, np: lękiem, izolacją, autoagresją, agresją itp. dziecko zachowuje się autodestrukcyjnie, np: bije, szczypie się, nacina sobie skórę, itp. lub występują zachowania ryzykowne dziecka, np: ucieczki z domu, używanie substancji zmieniających świadomość, ryzykowne kontakty, itp.   Podejmij działania: poinformuj psychologa szpitala.
	Sytuacja: dziecko boi się powrotu do domu i/lub reaguje lękiem lub innymi trudnymi emocjami na kontakt z opiekunem (opiekunami) i/lub na sytuację powrotu do domu   Podejmij działania: poinformuj pracownika szpitala.
	Sytuacja: postawa i zachowanie rodziców zagraża dobru, rozwojowi i bezpieczeństwu dziecka13   Podejmij działania: poinformuj pracownika szpitala.

 

 

 

 

Postępowanie w sytuacji krzywdzenia dziecka przez inne osoby dorosłe
lub nieznane z wieku

 

Biorąc pod uwagę ewentualność potrzeby chronienia dzieci przed krzywdzeniem przez inne osoby dorosłe lub nieznane z wieku zarówno w kontakcie osobistym, jak również w kontakcie cyfrowym przyjmuje się:

 

1. W sytuacji zaobserwowania przez kogokolwiek z personelu lub przez opiekuna dziecka jego krzywdzenia, należy niezwłocznie zgłosić ten fakt Zarządzającemu Placówką.

2. Zarządzający Placówką podejmując działania wyjaśniające sytuację, nie ujawnia źródła powziętej informacji.

3. W celu wyjaśnienia może:

a) prowadzić obserwacje własne,

b) wykorzystać środki dozwolone prawem oświatowym,

c) prowadzić rozmowy z osobą, co do której zachodzi podejrzenie, że dopuściła się zachowania krzywdzącego.

4. Jeżeli ujawnione zachowanie nosi znamiona przestępstwa, Zarządzający Placówką nie prowadzi wewnętrznego wyjaśniania, lecz powiadamia ordynatora oddziału.

5. Jeżeli ujawnione zostało naruszenie praw dziecka przez osoby nieustalone zarówno w kontakcie osobistym, jak i zdalnym (np. w kontakcie internetowym, telefonicznym itp.), Zarządzający Placówką powiadamia o tym ordynatora oddziału.

 

OBSZAR 4.

ZASADY DOKUMENTOWANIA ZDARZEŃ, PRZEGLĄDU I AKTUALIZACJI STANDARDÓW

 

Sposób dokumentowania i zasady przechowywania ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego

 

1. Do spraw związanych z krzywdzeniem dziecka stwierdzonym w związku z jego pobytem w Placówce, prowadzone są teczki problemowe, w których gromadzone są dokumenty wytworzone w danej sprawie.

2. Teczka zawiera dokumenty wytworzone i gromadzone w konkretnej sprawie związanej zarówno z samym wydarzeniem naruszenia praw, jak też z dzieckiem.

3. Dokumenty podlegają ochronie danych osobowych i użytkowane zgodnie z tymi zasadami.

4. Szczególnie na uwadze należy mieć:

1. Zarządzający Placówką jako administrator danych osobowych wskazuje miejsce ich przechowywania,

2. każdorazowo wskazuje osoby upoważnione do wglądu do wytworzonych dokumentów,

3. osoby, o które winien zostać poszerzony krąg osób uprawnionych mogą mieć do nich dostęp po uprzednim wyrażeniu zgody przez administratora danych osobowych.

5. Dokumenty, o których mowa stanowią w szczególności:

• rejestr zgłoszeń – ewidencja spraw zawartych w poszczególnych teczkach problemowych,

• notatki służbowe i protokoły z poszczególnych zdarzeń, rozmów, porad, konsultacji itp.

 

 

Przegląd i aktualizacja standardów

 

1. Elementem monitoringu skuteczności przyjętych procedur jest Rejestr zgłoszeń rozumiany jako ewidencja spraw, które stanowią poszczególne teczki problemowe „Standardy ochrony małoletnich”. Rejestr prowadzi Zarządzający Placówką.

2. Do zadań osoby odpowiedzialnej za monitoring realizacji Standardów oraz osoby odpowiedzialnej za przyjmowanie zgłoszeń należy:

1. monitorowanie realizacji Standardów,

2. reagowanie na sygnały ich naruszenia, poprzez sporządzanie notatek służbowych z obserwacji,

3. prowadzenie Rejestru zgłoszeń,

4. składanie do Zarządzającego Placówką zmian w Polityce.

3. Zasady ochrony danych osobowych określa Klauzula informacyjna Placówki.

4. Przeglądu obowiązujących procedur i ich skuteczności dokonuje Zarządzający Placówką wspólnie z osobą odpowiedzialną za monitoring nie rzadziej niż raz na dwa lata, przy czym pierwszy przegląd wykonywany jest po roku funkcjonowania Procedur.

5. Przegląd i monitorowanie polegają na:

1. analizie wykorzystywania procedur w trakcie wydarzeń, które w istotny sposób naruszyły dobra małoletnich, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji śmierci lub doznania przez małoletniego ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,

2. bieżącym sprawdzaniu realizowania procedur poprzez wypełnianie i gromadzenie dokumentacji w indywidualnych sprawach.